Streszczenie
Ostre zapalnie jest reakcją obronną żyjących tkanek na uszkodzenie lub infekcję. Uczestniczą w nim liczne mediatory, wiele pochodzi od kwasu arachidonowego (AA), np. prostaglandyny i leukotrieny. Niewygojone zapalenie ostre może przejść w postać przewlekłą, o możliwych niekorzystnych konsekwencjach zdrowotnych w postaci trudnych do leczenia chorób przewlekłych. Badania nad mediatorami zapalenia powstającymi z AA doprowadziły do identyfikacji związków o potencjale przeciwzapalnym – lipoksyn (LX) i epi-lipoksyn (epi-LX), które wywierają swoje działania w fazie końcowej zapalenia, przyczyniając się do wygaszenia ostrego procesu. Warunkiem powstania LX i epi-LX (te powstają w obecności kwasu acetylosalicylowego; AT-epi-LX) jest funkcjonalna współpraca dwóch typów komórek (biosynteza transkomórkowa) obecnych w rejonie zapalenia i zdolnych do ekspresji odpowiednich lipooksygenaz (LOX) i cyklooksygenaz (COX).
LX i AT-epi-LX otrzymały nazwę mediatorów wygaszających reakcję zapalną (proresolving mediators) i zainicjowały dalsze odkrycia nowych mediatorów wygaszających reakcję zapalną, pochodzących od kwasu eikozapentaenowego (EPA) – rezolwiny serii E, i kwasu dokozaheksaenowego (DHA) – rezolwiny serii D. DHA jest również związkiem wyjściowym do syntezy dalszych mediatorów prowygaszeniowych, takich jak protektyna (PD1) lub neuroprotektyna (NPD1) i marezyna (MaR1). PD1/NPD1 charakteryzują się ponadto aktywnością ochronną wobec neuronów i komórek fotoreceptorowych przed degeneracją. Powstałe mediatory wywierają swoje działania przeciwzapalne w sposób receptorowo-zależny; wśród najważniejszych efektów są m.in. takie, jak: hamowanie mobilizacji i transmigracji neutrofilów, supresja wydzielania prozapalnych cytokin przez różne komórki obecne w rejonie zapalenia oraz stymulacja aktywności fagocytarnej monocytów/ makrofagów.
Niniejszy artykuł jest podsumowaniem aktualnej wiedzy nt. zapalenia i roli „agonistycznych” mediatorów wygaszających proces zapalny. Ponadto, omówiono rolę takich mediatorów jako potencjalnych leków w zwyrodnieniu plamki związanym z wiekiem (AMD).
