Zwyrodnienie plamki związane z wiekiem – AMD (age-related macular degeneration) jest postępującą wieloczynnikową chorobą plamki żółtej, której proces chorobotwórczy rozwija się podstępnie, jest wysoce złożony i nie w pełni poznany. Patogeneza schorzenia obejmuje zmiany w obrębie kompleksu anatomiczno-funkcjonalnego, w skład którego wchodzą: fotoreceptory, nabłonek barwnikowy siatkówki (RPE), błona Brucha i choriokapilary. Obok czterech podstawowych procesów biorących udział w patogenezie AMD (lipofuscynogeneza, druzogeneza, zapalenie, neowaskularyzacja) na uwagę zasługuje także stres oksydacyjny, który nieodłącznie towarzyszy procesowi lipofuscynogenezy i najprawdopodobniej stanowi rodzaj koła zamachowego tej patologii.
Z tego powodu pacjentom z AMD i osobom zagrożonym rozwojem tego schorzenia zaleca się w celach prewencyjnych/leczniczych stosowanie preparatów antyoksydacyjnych, nazywanych także „okulistycznymi preparatami antyoksydacyjnymi” (OPA). Takie preparaty zalicza się do suplementów diety, znajdują się więc w wolnej sprzedaży – tzw. preparaty OTC (over-the-counter). Zawierają one, oprócz wyselekcjonowanych witamin i minerałów, pigmenty plamkowe, przede wszystkim luteinę obecną we wszystkich preparatach OPA, zeaksantynę obecną w niektórych preparatach, a jeden preparat zawiera dodatkowo trzeci pigment plamkowy, tj. mezo-zeaksantynę.
Chemicznie, pigmenty plamkowe są ksantofilami należącymi do rodziny karotenoidów. W siatkówce pełnią one rolę podwójną: „wymiatacza” wolnych rodników i filtra dla światła krótkofalowego wpadającego do oka. W obecnym artykule autorzy przedstawią właściwości funkcjonalne karotenoidów obecnych w preparatach OPA (w kontekście ich stosowania w AMD, ale nie np. w chorobie Stargardta) oraz wypunktują zalety i zagrożenia jakie mogą wynikać z ich stosowania. Ponadto, przedstawione zostaną właściwości innego karotenu o właściwościach przeciwutleniają-cych – likopenu w kontekście całokształtu funkcjonowania systemu obrony antyoksydacyjnej w siatkówce.
